Matka Boża w kościele michalickim

W kościele św. Michała wyobrażenie Maryi zajmuje miejsce wyjątkowe. Jej wizerunek z Chrystusem jako Mężem Boleści umieszczono nad ołtarzem głównym w kwaterze wyróżnionej okrągłym kształtem. Ujęcie takie wywodzi się z tematyki pasyjnej Maryi, która swoje korzenie miała w pobożności schyłku średniowiecza, a po soborze trydenckim stała się niemal tak popularna, jak pasja Chrystusowa. Kult maryjny rozwinął się szczególnie w okresie kontrreformacji. Reformacja zanegowała nadprzyrodzone cechy Matki Chrystusa i dlatego katolicyzm musiał zaakcentować ten element wiary, gdyż inna postawa oznaczałaby przyznanie racji przeciwnikowi. Wizerunek ten podkreśla zatem rolę Maryi w zbawczej misji jej Syna.

.

Przedstawienie to uzupełnia scena z ósmego rzędu – Koronacja Maryi przez Chrystusa i Jego Ojca. Matka Boska została tu wywyższona do godności Królowej Niebios, a u jej stóp klęczą aniołowie, którzy są sługami samego Boga. Tak więc kult Marii w malowidłach michalickiego stropu został wyeksponowany w zgodzie z duchem kontrreformacji. (Cyt. Marta Miś, Kościół…s. 30)

.

.

.

Program michalickich polichromii podporządkowany został jednej idei – wyeksponowaniu roli aniołów w dziejach zbawienia. Analizę rozpocząć jednak należy od przedstawień, których wagę podkreślono wielkością, kształtem i miejscem prezentacji. Są to wyobrażenia Najświętszej Panny Marii tronującej i Chrystusa jako sędziego na ścianach trójbocznego zamknięcia prezbiterium, ujęte w arkadowe obramienia. Znajdujący się po stronie południowej wizerunek Chrystusa ukazuje go jako sędziego tronującego na tęczy, taki zaś typ przedstawienia wywodzi się z ikonografii Sądu Ostatecznego. Maryja jest tu natomiast Królową Niebios, zasiadającą po prawicy swego Syna. Obu postaciom towarzyszą chóry anielskie. W ten sposób zaprezentowano pierwszą i najważniejszą funkcję aniołów, które pozostając w służbie Chrystusa i Jego Matki, są heroldami ich chwały. (Cyt.Marta Miś, Kościół…, s.39-40)

.

Przedstawienia z Nowego Testamentu opisują w Michalicach udział aniołów w życiu Chrystusa. Cykl rozpoczyna scena Zwiastowania, w której Archanioł Gabriel przekazuje modlącej się Maryi dobrą nowinę. Inskrypcja przytacza jej odpowiedź: ”Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według Twego słowa”.

.

.

.

.

Uzupełnieniem tego przedstawienia jest Sen Józefa, w którym anioł mówi mężowi Maryi, że zostanie ona matką Syna Bożego. Autor polichromii opatrzył tę scenę, w której przy łożu śpiącego mężczyzny czuwa kobieta, a z tyłu pochyla się nad nim eteryczna anielska postać, cytatem z Psahnu 120: „Pan będzie strzegł twego wyjścia i przyjścia teraz i po wszystkie czasy”. (s. 41)

.

.

.

Polichromie portalu i drzwi w przejściu do zakrystii wykonano w 1653 roku. Podobnie jak na drzwiach w kruchcie, namalowano tu dwa przedstawienia: Matki Boskiej adorowanej przez aniołów i św. Marcina. Pierwszy wizerunek pokazuje Maryję z Dzieciątkiem na rękach, dwaj aniołowie trzymają koronę nad jej głową, a dwaj przytrzymują płaszcz. Scena ta łączy w sobie kilka elementów znanych z ikonografii maryjnej. Michalicki malarz przedstawił Maryję jako Królową adorowaną przez aniołów, matkę Zbawiciela oraz lmmaculatę stojącą na półksiężycu (motyw mający swe źródło w Apokalipsie). W tym ujęciu Maryja jest Niewiastą apokaliptyczną, która pokonała szatana (podobnie jak św. Michał w przedstawieniu powyżej opisanym). (s. 44). Na uwagę zwraca modlitwa umieszczona na postacią Matki Bożej: DEI MATER ALMA, Atque SEMPER VIRGO:/ MONSTRA TE ESSE MATREM: BONA CUNCTA POSCE./ VIRGO SINGULARIS, SUMAT PERTE PRECES/ QUI PRONOBIS NATUS TULIT ESSE TUUS. Karmiąca Matko Boga zawsze dziewico / Pokaż jak być Matką/ Błagaj za dobrami/Wyjątkowa Dziewico  przez Ciebie może otrzymać modlitwę   Ten, Kto był dla nas zrodzony/ Podjęłaś ją (modlitwę) jako własną

Wyposażenie michalickiego kościoła powstało później niż malarskie elementy wystroju. Najwcześniej świątynia otrzymała ołtarz główny, który był fundacją proboszcza Janika. Postawiono go w Michalicach w roku 1668, czyli pięć lat po wykonaniu polichromii ściennych. Prawdopodobnie dzięki fundatorowi jego ikonografia w pewnym stopniu nawiązuje do głównej idei tych dekoracji.

Ołtarz poświęcony został Matce Boskiej. Na umieszczonym centralnie obrazie przedstawiono Maryję z Dzieciątkiem w otoczeniu siedmiu aniołów, którzy trzymają nad jej głową koronę. Po bokach ustawiono figury św. Józefa i św. Jana Chrzciciela. Całość wieńczy rzeźba św. Michała Archanioła walczącego ze smokiem. W ten sposób michalicki ołtarz, podobnie jak malowidła ścienne, nawiązuje do wezwania kościoła. Maryja jest tu ukazana jako Królowa aniołów, natomiast postacie świętych Józefa i Jana Chrzciciela odnoszą się bezpośrednio do historii Chrystusa i jego Matki. Umieszczenie w zwieńczeniu figury Archanioła Michała oddaje cześć patronowi świątyni.

.

.

Maryjną tematykę ołtarza uzupełnia malowane antependium z ukazanym centralnie monochromatycznym wizerunkiem Panny Marii Niepokalanie Poczętej. Immaculata jest tu przedstawiona zgodnie z biblijnym opisem: stoi na księżycu, a jej głowę otacza aureola złożona z gwiazd. (s. 45)

.

.

.

.

Naprzeciw wejścia na przykościelny cmentarz znajduje się Grota z figurą Matki Bożej z Lourdes. Figura została przywieziona przez repatriantów z Buska – miejscowości oddalonej 50 km od Lwowa. Figura wraz z innymi dewocjonaliami była umieszczona w specjalnym wagonie. Po przybyciu na te tereny umieszczono je w stodole niedaleko szpitala w Namysłowie. Okoliczni księża mogli pobierać do kościołów figury, obrazy itd. Ks. Kubis „przygarnął” do kościoła Matkę Bożą ze względu na przybyłych do Józefkowa mieszkańców Buska. Przez wiele lat figura stała w michalickim kościele aż do czasu, gdy ks. Stefan Dombaj wybudował dla Niej Grotę.